تخمک سلول تناسلي ماده است که هاپلوييد است؛ يعني 23 کروموزم (نيمي از تعداد کرموزم‌هاي سلولهاي جسمي معمول) را دارد.
به‌طور معمول هرماه يک تخمک از يکي از تخمدان‌ها آزاد مي‌شود که هنگام بارورشدن با سلول اسپرم توانايي ايجاد يک رويان انسان را دارد. سطح بيروني تخمک با لايه‌اي از سلولها پوشيده شده است که به آن اپيتليوم ژرمينال مي‌گويند. اين سلولها تخمک نابالغ را که از هنگام تولد در تخمدان‌ها وجود دارد، احاطه مي‌کنند. يک کره توخالي سلولها به نام فوليکول هريک از تخمک‌ها را در تخمدان احاطه ميکند. درون هر فوليکول، تخمک به تدريج بالغ مي‌شود. حدود 4 ماه طول مي‌کشد تا فوليکول پس از فعال شدن رشد و نمو کند و بالغ شود. برخي از فوليکول‌ها پيش از آنکه بالغ شوند، ممکن است تا 40 سال در تخمدان به حالت نهفته باقي بمانند، برخي از فوليکول‌هاي حاوي تخمک در طول زمان تحليل مي‌روند و هيچ‌گاه به مرحله رشد وارد نمي‌شوند. در طول سال‌هاي باروري يک زن، 300 تا 400 فوليکول بالغ مي‌شوند و تخمک خود را براي لقاح با اسپرم آزاد مي‌کنند. هنگامي که يک زن به مرحله يائسگي مي‌رسد، اغلب تخمک‌هاي باقي‌مانده تحليل رفته و نابود شده‌اند. هورمون تحريک‌کننده فوليکول (FSH)که از غده هيپوفيزدر مغز به درون خون آزاد مي‌شود، باعث رشد تخمک مي‌شود. پس از آنکه تخمک بالغ شد، هورمون دومي از هيپوفيز به نام هورمون لوتييني‌کننده (LH) آزاد مي‌شود که باعث آزاد شدن تخمک از تخمدان يا تخمکگذاري مي‌شود. در حالي که تخمک در حال رشد است، ديواره‌هاي فوليکول با اضافه شدن سلولهاي جديد متسع مي‌شود. فوليکول و تخمک درون آن به آهستگي از ميان بافت‌هاي تخمدان حرکت مي‌کنند تا هنگامي که برجستگي در سطح تخمدان به وجود مي‌آورند. حفره خالي که ميان تخمک و ديواره فوليکول وجود دارد معمولا حاوي مايعي است که به وسيله سلولهاي فوليکولي ترشح مي‌شود. اين مايع تخمک را مرطوب نگه مي‌دارد و محيط مناسب براي رشد آن را فراهم ميکند. هنگامي که فوليکول پاره مي‌شود، تخمک از سطح تخمدان آزاد مي‌شود و بعد به وسيله لوله‌هاي فالوپ (لوله‌هاي رحمي) گرفته شده و به سمت حفره رحم هدايت مي‌شود. خود تخمک حاوي يک هسته مرکزي است که ماده ژنتيکي مونث در آن قرار دارد. ترکيب اين ماده ژنتيکي با ماده ژنتيکي اسپرم تعيين کننده خصوصيات وراثتي کودک است. در اطراف هسته، پلاسماي سلولي يا همان زده قرار دارد که حاوي مواد مغذي ضروري براي رشد سلول تخمک است. اگر تخمک در طول 24 ساعت پس از آزادشدن‌اش از تخمدان با اسپرم لقاح پيدا نکند، شروع به تحليل رفتن ميکند. اگر تخمک با اسپرم لقاح پيدا کند، رشته‌اي از تقسيم سلولي در آن آغاز مي‌شود. در اين مرحله اگر تخمک بارورشده به دو بخش مجزا تقسيم شود که هريک به رشد خود ادامه دهند، دوقلوهاي همسان به وجود ميآيند و در صورتي که اين جدا شدن ناکامل باشد، دوقلوهاي به هم چسبيده به وجود ميآيند. دوقلوهاي ناهمسان هنگامي ايجاد مي‌شوند که دو تخمک جداگانه در يک ماه آزاد شده و به‌طور مستقل با اسپرم بارور مي‌شوند.
چرخه توليد تخمک و تخمکگذاري
تخمدان حاوي 6 نوع سلول است:1. سلولهاي فوليکولي: سلولهاي اپي‌تليالي پهني که منشا آنها اپيتليوم پوشاننده سطح تخمدان است.2. سلولهاي گرانولوزا: که سلولهاي فوليکولي را احاطه مي‌کنند و شکل آنها از پهن تا مکعبي تغيير ميکند و پس از رشد چند لايه مي‌شوند.3. اپيتليوم سطحي تخمدان: بيروني‌ترين لايه تخمدان.4. تونيکا آلبوژينه: قشر تخمدان را مي‌پوشاند.5. قشر تخمدان: حاوي فوليکول‌هاي تخمداني و ماده زمينه‌اي در بين آنهاست. هر فوليکول از خارج به داخل به ترتيب شامل سلولهاي کومولوس اووفوروس، سلولهاي گرانولوزا، بخش تاج شعاعي (کورورنا رادياتا)، لايه شفاف (زونا پلاسيدا)، لايه «تکا»، حفره (آنتروم) فوليکول، مايع فوليکولي و بالاخره تخمک ابتدايي است. همچنين درون تخمدان جسم زرد (کورپوس لوتئوم) وجود دارد که پس از تخمکگذاري از باقي‌مانده سلو‌هاي فوليکولي تشکيل مي‌شود و هورمونهاي جنسي زنانه را توليد ميکند.6. بخش مرکزي تخمدان يا مدولا: اين بخش حاوي فوليکول نيست.
تخمکگذاري
در شروع هر چرخه قاعدگي، حدود 12 تا 20 فوليکول اوليه حاوي تخمک نارس تحت تاثير هورمون محرک فوليکولي (FSH) شروع به رشد مي‌کنند تا به فوليکول ثانوي بدل شوند. خود فوليکول‌هاي اوليه از فوليکول‌هاي ابتدايي منشأ مي‌گيرند. فوليکول‌هاي اوليه در تخمدان جنين مونث در 10 تا 30 هفتگي به وجود ميآيند. تا حدود روز 9 چرخه قاعدگي، تنها يکي از فوليکول‌هاي ثانوي باقي مي‌ماند و بقيه فوليکول‌هاي در حال رشد تحليل مي‌روند. فوليکول باقي‌مانده که فوليکول غالب نام دارد، مقدار زيادي هورمون جنسي زنانه يا استراديول توليد ميکند. توليد اين هورمون به همکاري ميان سلولهاي تکا و سلولهاي گرانولوزا بستگي دارد. در روز 14 سيکل، توليد هورمون محرک لوتئيني‌کننده (LH) اوج مي‌گيرد و اين امر باعث تبديل فوليکول ثانوي به فوليکول ثالثيه مي‌شود که در طول 24 تا 36 ساعت بعدي آزاد مي‌شود.هنگام ايجاد فوليکول ثالثيه سلول تخمک اوليه تقسيم مي‌شود و با تقسيم هسته آن تعداد کروموزم‌هاي آن به نصف مي‌رسد اما تقسيم سيتوپلاسم به صورت نامتقارن انجام مي‌شود، و در نتيجه يک تخمک ثانوي و يک جسم قطبي ايجاد مي‌شود. فوليکول باقي‌مانده به جسم زرد بدل مي‌شود. جسم زرد در نيمه دوم چرخه قاعدگي به توليد هورمونهاي جنسي زنانه استروژن و پروژسترون مي‌پردازد. در صورتي که بارداري رخ ندهد، جسم زرد به تدريج تحليل مي‌رود و در انتهاي چرخه ماهانه به جسم سفيد بدل مي‌شود که غيرفعال است. تخمک آزاد شده به ترتيب از خارج با اين لايه‌ها پوشيده شده است.
1. تاج شعاعي (کورونا رادياتا): پوشش بيروني ضخيم‌تري که از سلولهاي فوليکولي دراز شعاعي ساخته شده است.
2. لايه شفاف (زونا پلاسيدا): يک لايه مياني ضخيم شفاف که سلولي ندارد.
3. غشاي ويتلين: يک لايه نازک دروني که نتيجه ترشح موادي از خود تخمک است.
نظرات شما عزیزان:
آمار
وبلاگ:
